De VBAR bouwt dus verder op de Wet DBA. Maar tegelijkertijd groeit er een tegengeluid. Na jaren van onduidelijkheid rond de Wet DBA en kritiek op het VBAR-voorstel, besloten VVD, D66, CDA en SGP een andere weg in te slaan. Hun frustratie was groot: “Het fundamentele probleem is dat Den Haag wetten verzint die niet aansluiten bij de praktijk en dat we net zo lang gaan drammen totdat de praktijk zich aanpast aan de wet. Dit moet andersom,” zegt initiatiefnemer Thierry Aartsen (VVD). En dus schreef hij een wet die, volgens hem, in plaats van de VBAR de Wet DBA moet vervangen.
Waarom een andere benadering?
Aartsen kwam tot een inzicht: In Nederland is het goed geregeld wanneer je wél werknemer bent, maar niet wanneer je géén werknemer bent. Dit vormde de basis voor zijn Zelfstandigenwet. Waar de VBAR kijkt naar hoe het werk is georganiseerd, en dus de arbeidsrelatie analyseert, draait de Zelfstandigenwet de volgorde om. Die stelt eerst de vraag: ben jij überhaupt een echte ondernemer? Pas daarna wordt naar de werkrelatie gekeken.
Inspiratie uit België
Om zijn alternatief vorm te geven, reisde Aartsen naar België om te leren hoe onze zuiderburen schijnzelfstandigheid voorkomen. “We kunnen de Belgische wet niet rechtstreeks kopiëren, maar het is zeker een inspiratiebron.” Wat hij daar ontdekte, verbaasde hem. In België is de ‘vrije wil der partijen’ een kerncriterium. Iets wat in Nederland totaal geen rol speelt. “De Belgen vielen bijna van hun stoel toen ze hoorden dat bij ons de vrije wil der partijen er niet toe doet.”
Ook het vage begrip ‘inbedding’ dat zoveel hoofdpijn veroorzaakt in Nederland, bestaat niet in de Belgische wetgeving. “Het enige wat telt is of er een gezagsverhouding bestaat tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.” Voor Aartsen was dit de bevestiging dat het anders kon en moest.
Hoe werkt de Zelfstandigenwet?
De wet introduceert 3 toetsen om te bepalen of iemand als ondernemer mag werken voor een zakelijke opdrachtgever:
1. Zelfstandigentoets
De zelfstandigentoets bepaalt of je je echt als ondernemer gedraagt. De wet stelt 5 concrete criteria waaraan je moet voldoen. Deze criteria slaan niet alleen op je huidige opdracht, maar beoordelen vooral hoe je je gedraagt als ondernemer in de markt.
De 5 criteria:
- KvK-inschrijving bij de Kamer van Koophandel: Je moet geregistreerd staan als ondernemer in het Handelsregister
- BTW-nummer: Je hebt een geldig BTW-nummer voor je onderneming.
- Extern ondernemerschap: Je gedraagt je in het economisch verkeer als echte ondernemer. Dit is bijvoorbeeld:
a. Het dragen van ondernemersrisico (risico op inkomensverlies)
b. Investeren in je eigen bedrijfsmiddelen (gereedschap, software, voertuigen, cursussen)
c. Het hebben van meerdere opdrachten en/of opdrachtgevers
d. Zichtbaar zijn als zelfstandige (adverteren, offertes uitbrengen, eigen tarief bepalen)
e. Actief klanten werven
- Adequate AOV-voorziening: Je hebt een voorziening getroffen die 2 jaar aan inkomen kan voorzien bij arbeidsongeschiktheid. En anders dan een werknemer ga je dus niet je handje ophouden als het tegenzit. Deze oplossing kan onder andere zijn:
a. SharePeople AOV: Een volwaardige AOV-verzekering tot je pensioen die voldoet aan alle eisen van de nieuwe wetgeving
b. SharePeople 2 jaar lang: Een schenkkring die je inkomen twee jaar lang opvangt bij arbeidsongeschiktheid
c. Aantoonbaar eigen vermogen als financieel vangnet
- Pensioenvoorziening: Je zorgt voor een proportionele bijdrage aan je pensioen. Opties zijn:
a. Pensioensparen
b. Storting in pensioenfonds
c. Individuele lijfrente
d. Beleggingsportefeuille
e. Andere vormen van pensioenopbouw
Bij de nieuwe wetgeving moet je aan alle vijf de criteria voldoen om als zelfstandige te worden gezien.
2. Werkgerelateerde toets
Vervolgens wordt gekeken of er belemmeringen zijn in de arbeidsrelatie.
Kernvragen:
- Heb je de vrijheid om je eigen werk te organiseren of krijg je instructies?
- Kan je zelf je werktijden bepalen?
- Bepaal je zelf hoe je het werk uitvoert?
- Word je afgerekend op resultaat in plaats van aanwezigheid?
3. Een onafhankelijke commissie
De Zelfstandigenwet introduceert ook een praktische oplossing voor geschillen: een onafhankelijke commissie die bindende uitspraken kan doen over de status van ondernemers. Deze commissie voorkomt dat jij en je opdrachtgever bij onduidelijkheid meteen naar de rechter moeten.
In plaats daarvan kunnen jullie samen een verzoek indienen voor een officiële beoordeling. De commissie kijkt dan naar jullie situatie en geeft een bindende uitspraak of er sprake is van echte zelfstandigheid of schijnzelfstandigheid. Dit bespaart tijd, geld en juridische procedures, terwijl het wel de zekerheid geeft die beide partijen nodig hebben om veilig samen te werken.
Wat maakt het anders dan VBAR?
Volgens Aartsen onderscheidt de Zelfstandigenwet zich op 3 punten:
- Duidelijkheid vooraf: Zoveel mogelijk duidelijkheid en rechtszekerheid aan de voorkant door zo objectief mogelijke criteria waarmee opdrachtgevers en opdrachtnemers vooraf samen kunnen beoordelen of hun werkrelatie juridisch veilig is.
- Focus op autonomie: Modernisering van het toetsingskader, waarbij de autonomie van de zelfstandige centraal komt te staan.
- Wettelijke erkenning: Hiermee wordt de positie van een zelfstandige wettelijk erkend, afgebakend en verankerd.
